آیا اعتراضات اعراب نوید تغییر در سیستم را می دهد؟
منا
بسیاری از ملل عرب مجازات مرگ را برای سال ها یا دهه ها متوقف کرده اند. ولی هنوز اعلام موضع رسمی مخالفت با این اعمال اگر نگوییم خیال پردازی ولی بسیار دور از ذهن می باشد.
اگر چه قرآن مجازات هایی دیگر به جز مجازات مرگ را توصیه می کند، ولی در موارد خاصی به مجازات مرگ فتوی می دهد. این عامل بنیان اصلی فکری و مباحثه ای در مورد مجازات مرگ در دنیای اعراب است.
امید ها و یاس ها برای مخالفین با مجازات مرگ در جهان عرب
در سال های گذشته امید هایی وجود داشت که مخالفین در جهان عرب قدرت بگیرند. صداهایی در دولت های اردن و سوریه شنیده می شد که "باید به نظر مخالفین بها داد یا حداقل استفاده نا محدود از مجازات مرگ را محدود کرد." کشور های مراکش ، الجزایر و لبنان حتی این لایحه را برای بحث و بررسی به مجلس بردند. اما در هر سه مورد این لوایح به علت مغایرت با مذهب و بیم گسترش تروریسم رد شدند. دولت الجزایر اعلام کرد: " باقی ماندن مجازات مرگ برای مبارزه با تروریسم امری حیاتی است."
به اعتقاد جهان عرب و بر اساس مشاهدات آنان، حتی جوامعی که مجازات مرگ را کنار گذاشتند، کم کم به وضعیت اولیه شان بازگشتند. موریتانی تعدادی از اعضای فعال القاعده را اعدام کرد و اشتیاق برای اعدام در میان مردم لبنان در راستای ترس از جاسوسان اسرائیلی افزایش یافته است. ندیم هوری دیدبان حقوق بشر در بیروت گفت : " لبنان با مسائل امنیتی قابل درکی روبرو است ولی بازگشت به مجازات مرگ کشور را به مکانی امن تر تبدیل نخواهد کرد." همچنین در اساسنامه حقوق بشر اعراب که در سال 2008 به تصویب اتحادیه عرب رسید، همچنان اعدام کودکان را در شرایط خاصی مجاز می داند. این امر باعث گردید که کمیسریای عالی حقوق بشر سازمان ملل- لوئیز آربر – اعلام کند که به علت وجود این تناقضات این سازمان از آن اساسنامه حمایت نمی کند. در ژانویه 2011 تنها نواحی از اعراب به طور کامل مخالف این موضوع بودند، دی جی بوتی (Djibouti) و صاحارای غربی (Western Sahara) بودند که هنوز به طور رسمی استقلال نیافته اند.
امواج سیاسی چهره های جدیدی را به روی صحنه می آورد
اما در حال حاضر با وقوع انقلاب هایی در تونس و مصر و حرکت هایی که در بقیه کشور های عرب در جریان است ، مبارزه بر علیه مجازات مرگ چهره جدیدی به خود می گیرد.
با خروج رئیس جمهور بن علی ، شایعاتی مبنی بر امضای کلیه میثاق های حقوق بشر من جمله ممنوعیت مجازات مرگ، توسط تونس به گوش می رسد. هنوز هیچ اقدام عملی در این مورد صورت نگرفته است، اما این شایعات نشان از آمادگی دولت جدید برای تغییرات بنیادی در نحوه عملکردش دارد.
مصر، یکی از مشتریان پر و پا قرص مجازات اعدام، به تازگی اولین رفراندوم خود را طی 30 سال گذشته برای محدود کردن قدرت رئیس جمهور پشت سر گذاشت و اولین انتخابات معقول خود را به زودی پیش رو دارد. چندین کاندیدای ریاست جمهوری که در میان آنها افراد سرشناسی چون محمد البردعی و امر موسی که سوابق زیادی در دفاع از حقوق بشر دارند، در این کشور وجود دارند. به هر حال عدم توجه دولت مصر به مهلت اخیر سازمان ملل برای توقف استفاده از مجازات مرگ بیانگر این مطلب است که هنوز راه درازی را پیش رو داریم.
پیش بینی و گمانه زنی در مورد تاثیرات دراز مدت و نتایج نهایی این حرکت ها کار بسیار پیچیده ای می باشد، لیکن حداقل می توان پیش بینی کرد که این حرکت ها راه را برای بحث و گفتگو در مورد مسائل حقوق بشر از جمله مجازات مرگ هموار می نماید.
دولت های الجزایر، یمن، سوریه و بقیه دولت های عرب با فشارهای زیادی برای برداشتن حالت فوق العاده در کشور هایشان که باعث از بین رفتن حق آزادی بیان برای نسل ها شده، مواجه هستند.
باز شدن فضای سیاسی در این کشور ها، حداقل این موقعیت را به گروه های مخالف می دهد که بدون ترس از دستگیری و زندان ، نظراتشان را در جامعه مطرح کنند و به بحث گذارند.
Photo: Essam Sharaf
